Komisioni Qendror i Zgjedhjeve, Vlerësimi i Sistemit Kombëtar të Integritetit 2023

REKOMANDIMET E ORGANIT

1. KQZ-ja duhet të rishikojë strukturën e saj të brendshme dhe proceset që kanë të bëjnë me rolin e saj në monitorimin dhe hetimin e financimit të partive politike. Hapi i rishikimit ka për qëllim vlerësimin e performancës aktuale në lidhje me zbatimin e këtyre detyrave dhe përvijimin e ndryshimeve të nevojshme rregullatore dhe burimeve të nevojshme për të siguruar zbatimin efektiv të dispozitës ligjore për financimin e partive politike. Në mënyrë më specifike:
   • KQZ-ja duhet të përmirësojë efikasitetin e përpunimit të raportit të auditimit duke garantuar zhvillimin dhe integrimin e mëtejshëm të platformës elektronike të raportimit financiar të nevojshëm për të siguruar që kjo e fundit do të rrisë në mënyrë efektive transparencën dhe llogaridhënien. Kjo platformë duhet të zgjerohet për të përfshirë funksione gjithëpërfshirëse si monitorimi në kohë reale, sinjalizimet për kundërvajtje ose shkelje të mundshme, dhe një bazë të dhënash të integruar për kontroll të informacionit rreth donacioneve dhe raporteve të shpenzimeve nga partitë politike.
   • KQZ-ja duhet të rrisë kapacitetet e burimeve njerëzore të dedikuara për monitorimin e shpenzimeve të fushatës, si dhe të përmirësojë trajnimin e ofruar për këtë personel. Kjo do të mundësonte një krahasim më efektiv të shpenzimeve të raportuara me shpenzimet aktuale në terren dhe dhënien në kohë të sanksioneve për shkeljet.
2. KQZ-ja duhet të paraqesë kërkesën tek Kuvendi i Shqipërisë, në mënyrë që ky i fundit të ndryshojë Kodin Zgjedhor dhe Ligjin për Partitë Politike për të përfshirë rregullore për financimin e fushatave politike nga palët e treta që nuk janë subjekte zgjedhore. Ky ndryshim do të adresonte një boshllëk të rëndësishëm që u mundëson partive politike të anashkalojnë kërkesat e transparencës.
3. KQZ-ja duhet të paraqesë kërkesën që Kuvendi i Shqipërisë të bëjë ndryshimet e nevojshme ligjore për të harmonizuar mospërputhjet ndërmjet Kodit Zgjedhor dhe Ligjit për Partitë Politike (LPP) për të siguruar qëndrueshmëri në zbatimin dhe mbikëqyrjen e financimit të partive politike. Kodi Zgjedhor aktualisht është më i rreptë se LPP-ja dhe harmonizimi i këtyre ligjeve do të eliminonte çdo paqartësi dhe do të siguronte rregullimin e të gjitha llojeve të donacioneve në mënyrë uniforme. Për të arritur këtë, ndryshimet specifike mund të përfshijnë standardizimin e pragjeve dhe kufijve të donacioneve në të dy ligjet, sigurimin e raportimit të vazhdueshëm të donacioneve në natyrë, harmonizimin e kërkesave të auditimit dhe prezantimin e rregulloreve për financimin e fushatës nga palët e treta në LPP. Për më tepër, përafrimi i sanksioneve për shkeljet, standardizimi i kërkesave për raportim transparent dhe akses publik, detyrimi i transfertave bankare për donacione të mëdha dhe garantimi i transparencës në raportimin e shpenzimeve përbëjnë hapa thelbësorë. Këto ndryshime do të siguronin një mënyrë uniforme për rregullat e financimit të fushatës, do të rrisnin transparencën dhe do të përmirësonin integritetin e procesit zgjedhor.
4. KQZ-ja duhet të rekomandojë reforma specifike për të adresuar anshmërinë politike në proceset e emërimit dhe shkarkimit të anëtarëve të Komisioneve të Zonave të Administrimit Zgjedhor (KZAZ), Komisioneve të Qendrave të Votimit (KQV) dhe Qendrave të Numërimit të Votave. Kjo mund të përfshijë krijimin e një procesi përzgjedhjeje më të rreptë dhe më pak të ndikuar politikisht me mandat më të gjatë për të shmangur zëvendësimet e momenteve të fundit; duke bërë transparent procesin e emërimit; duke zbatuar një program trajnimi të detyrueshëm shumë përpara zgjedhjeve për të siguruar gatishmëri; duke përcaktuar qartë arsyet për shkarkimin e anëtarëve dhe duke u fokusuar në kritere objektive si performanca, shkeljet etike ose paaftësia për të kryer detyrat dhe jo në vëmendjen politike.
5. KQZ-ja duhet të marrë një rol më aktiv dhe bindës në sanksionimin e shkeljeve të Kodit Zgjedhor nga partitë politike, një qasje që do t’i nxiste partitë politike të harmonizojnë politikat e tyre të brendshme me dispozitat e Kodit. Në mënyrë që kjo qasje të jetë sa më konkrete dhe më pak të detyrueshme, duhet të zbatohen dispozitat specifike ligjore dhe ndryshimet operacionale vijim: KQZ-ja duhet të zhvillojë një kuadër specifik për identifikimin, hetimin dhe sanksionimin e shkeljeve të partive politike; caktojë afate të qarta kohore për lëshimin e sanksioneve pas zbulimi të shkeljeve, për të shmangur vonesat; fillojë hetimet sipas detyrës zyrtare, pa pritur ankesa të jashtme për të adresuar më shpejt dhe me efikasitet shkeljet e Kodit Zgjedhor nga partitë politike; si dhe të forcojë më tej disponueshmërinë e gjetjeve të raportit nga auditimet dhe hetimet, duke përfshirë detajet e çdo sanksioni të vendosur, për publikun e gjerë dhe palët përkatëse të interesit.
6. KQZ-ja duhet të publikojë raportet e auditimit të brendshëm, si dhe të garantojë raportim gjithëpërfshirës për çështjet kryesore në lidhje me organizimin e zgjedhjeve si dhe veprimet e saj për të garantuar integritetin e procesit zgjedhor dhe zbatimin efektiv të dispozitave që rregullojnë zgjedhjet dhe financimin e partive politike.
7. KQZ-ja duhet të zbatojë mekanizma më efektivë lidhur me pjesëmarrjen e grave në procesin zgjedhor. Iniciativat mund të përfshijnë zbatimin e gjobave për partitë politike që nuk respektojnë kuotën përfaqësimit gjinor, prezantimin e rekomandimeve për barazi gjinore për kandidatët për kryetar bashkie, programe informuese për të inkurajuar kandidatet femra, seminare trajnimi dhe fushata ndërgjegjësimi publik për të adresuar barrierat shoqërore dhe forcimin e bashkëpunimit të mëtejshëm me shoqërinë civile.
8. KQZ-ja duhet të zbatojë masa më efektive për të garantuar që minoritetet dhe votuesit me aftësi të kufizuara të kenë akses të barabartë në procesin zgjedhor. Kjo mund të përfshijë ofrimin e vendeve më të aksesueshme të votimit, ofrimin e ndihmës për votim dhe sigurimin që materialet zgjedhore të jenë të disponueshme në gjuhët e pakicave dhe forcimin e bashkëpunimit të mëtejshëm me shoqërinë civile.