Në këtë artikull po zbardhim rezultate dhe rekomandime për Agjencitë Ligjzbatuese, të bëra në Raportin Vlerësimi i Sistemit Kombëtarë të Integritetit.
Ky raport për Shqipërinë Nëntor 2023 është realizuar nga Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim IDM si pjesë e projektit të Transparency International TI, “EU4 Rule of Law: Citizen Engagement for Public Integrity (CEPI) in the Western Balkans and Turkey”.
Raporti synon të vlerësojë kuadrin institucional duke u përqendruar në nivelet e qeverisjes së mirë, transparencës dhe llogaridhënies. Ky raport shënon vlerësimin e parë të këtij lloji të Shqipërisë që nga viti 2016.
Raporti vlerëson ecurinë e reformave të deritanishme për konsolidimin e institucioneve dhe thekson nevojën për masa të mëtejshme për të forcuar sistemin e integritetit kombëtar. Dokumenti i plotë në shqip mund të klikohet në webfaqen e IDM.
Ky Vlerësim u hartua me mbështetjen financiare të Bashkimit Evropian. Përmbajtja e tij janë përgjegjësi vetëm e Institutit për Demokraci dhe Ndërmjetësim dhe nuk reflektojnë domosdoshmërish qëndrimet e Bashkimit Evropian.
Më poshtë janë vlerësime dhe rekomandime për shtyllën Agjencitë Ligjzbatuese, vlerësimi bëhet sipas disa Rezultateve me 1 deri 100 pikë sa Kapaciteteve, Qeverisjes, Rolit dhe treguesve konkret:
Policia e Shtetit Shqiptar (ASP) është organi kryesor ligjzbatues në Shqipëri, përgjegjës për ruajtjen e rendit publik, parandalimin dhe hetimin e krimit dhe detyra të tjera të lidhura me to. Nga ana tjetër, Agjencia e Mbikëqyrjes Policore (AMP) është subjekt i jashtëm përgjegjës për mbikëqyrjen, monitorimin dhe vlerësimin e veprimeve dhe sjelljes së ASP-së për të garantuar llogaridhënien dhe respektimin e standardeve të përcaktuara.
ASP-ja angazhohet në raste gjithëpërfshirëse, duke përfshirë korrupsionin dhe ndjeshmërinë ndaj ndikimit politik, të cilat komprometojnë profesionalizmin dhe efikasitetin e saj operacional. Këto çështje përkeqësohen më tej nga një sistem i paqartë i rritjes në karrierë brenda ASP-së, të cilit i mungojnë kriteret e qarta dhe të bazuara në merita për emërimet dhe rritjet në gradë. Procesi i emërimit për Drejtorin e Përgjithshëm të Policisë (DPP) kritikohet për mungesë të kritereve të qarta profesionale dhe ka pasur raste të zhvendosjes së DPP-së në poste shtetërore. Natyra e paqartë e “dispozitës së kthimit”, duke i lejuar ish-anëtarët të rihyjnë në ASP pa qenë të qartë për pozicionet e tyre, e bën edhe më të komplikuar strukturën e organizatës.
Ky politizim ka ngritur shqetësime për pengimin e mundshëm të hetimeve për sjellje kriminale të zyrtarëve publikë. Kanë nisur hetimet për ndërhyrje politike dhe korrupsion në ASP, por ekziston një perceptim se këto hetime nuk janë të plota ose janë të ndikuar nga faktorë politikë. Për më tepër, janë raportuar pretendime për korrupsion ku janë të përfshirë oficerët e policisë, duke çuar në pretendime për mosndëshkim në shkallë të gjerë.
Ndonëse ASP-ja ka paraqitur aftësi në trajtimin e krimit të organizuar, ajo ndesh vështirësi si rezultat i burimeve të pamjaftueshme për të trajtuar vazhdimisht krimet ekonomike dhe korrupsionin e brendshëm. Përpjekjet e ASP-së për të luftuar korrupsionin janë kryesisht reaktive, që nënkupton se ato u përgjigjen rasteve të korrupsionit kur ato lindin në vend që të zbulojnë në mënyrë proaktive korrupsionin e nivelit të lartë. Buxheti i ASP-së ka mbetur relativisht i pandryshuar, me thjesht një rritje të ulët në vitin 2018. Buxheti i vitit 2023 konsiderohet i pamjaftueshëm sepse ASP-ja mbështetet në donacione nga organizata ndërkombëtare ndihmash, shtete të huaja, shoqëri private kombëtare dhe individë. Kjo mbështetje te donacionet ngre shqetësime rreth korrupsionit të mundshëm dhe marrëveshjeve quid pro quo. Për më tepër, nuk ka njësi të specializuara për hetimin e veprave që lidhen me korrupsionin.
Publiku ndeshet me sfida në aksesin e informacionit bazë lidhur me ASP-në, si organizimi i saj, buxheti, deklaratat e pasurisë dhe donacionet. Faqja e internetit të ASP-së u bë jo-funksionale dhe përmbajtjet në lidhje me transparencën nuk mund të gjendeshin pas rikthimit të faqes së internetit. Ekzistojnë zbulimet rreth pasurisë por nuk publikohen siç kërkohet me ligj. Organe të ndryshme mbikëqyrëse, përfshirë ILDKPKI-në, nuk i kanë publikuar deklaratat e pasurisë së punonjësve të policisë sipas udhëzimeve ligjore. Praktikat efektive të llogaridhënies janë të fragmentuara, me një numër më të vogël hetimesh dhe inspektimesh krahasuar me ankesat e paraqitura. AMP-ja nuk ka kthyer përgjigje sistematike në kohë reale ndaj ankesave, duke bërë që numri i hetimeve dhe inspektimeve të zhvilluara të jetë i ulët. Kuvendi i Shqipërisë nuk ka zbatuar mbikëqyrje efektive mbi ASP-në, pavarësisht problemeve të korrupsionit dhe politizimit. Ndryshimet e propozuara në Ligjin për Policinë e Shtetit janë ndeshur me kritika dhe janë kundërshtuar në Gjykatën Kushtetuese.
Burimi: Vlerësimi i Sistemit Kombëtar të Integritetit i Shqipëri 2023 Klikoni për të shkarkuar dokumentin në shqip
Burimi: Vlerësimi i Sistemit Kombëtar të Integritetit i Shqipëri 2023 Klikoni për të shkarkuar dokumentin në shqip
REKOMANDIMET E ORGANIT
ASP-ja duhet të rishikojë kriteret e saj për emërimin dhe ecjen përpara në karrierë. Sistemi aktual nuk nxit lëvizshmërinë në polici dhe nuk është i përshtatshëm për cilësi të lartë dhe pavarësi profesionale. Si rrjedhojë, duhet të krijohet një sistem i ri që përfshin kritere të qarta profesionale për rritjen në karrierë, një kufi maksimal për kohën në gradë dhe një strukturë dhe organizim të mirëplanifikuar ku marrja e gradës nuk kushtëzohet me një vend të lirë pune.
DPP-ja dhe deputeti duhet të konfirmohen me dekret të presidentit. Kjo procedurë është e ngjashme me atë që përdoret për konfirmimin e Shefit të Shtabit të Përgjithshëm të Forcave të Armatosura shqiptare dhe komandantëve të ushtrisë, marinës dhe forcave ajrore në punë. Kjo nuk e ndalon politizimin, por shton një kontroll të pavarur mbi fuqinë e organit ekzekutiv për emërimin e këtyre dy zyrtarëve.
Duhet të hiqet dispozita e kthimit, e cila mundëson që ish-anëtarët e ASP-së të kthehen në detyrë. Siç është hartuar aktualisht, dispozita në radhë të parë nuk ka kufizime në rang ose pozicion që mund të zënë të kthyerit në detyrë, përfshirë atë të DPP-së, ndërkohë që nevoja dhe vlera e saj për ASP-në nuk është hartuar në asnjë dokument zyrtar të politikës.
AMP-ja duhet të publikojë deklaratat e pasurisë së punonjësve të policisë, kurse ASP-ja duhet të publikojë të dhënat për donacionet e marra në faqet e tyre të internetit. Kjo rrit transparencën dhe fuqizonin integritetin e policisë.
Shkarko excel: Agjencitë Ligjzbatuese, Vlerësimi i Sistemit Kombëtar të Integritetit 2023Komente dhe Analiza: Instituti për Demokraci dhe Ndërmjetësim IDM si pjesë e projektit të Transparency International TI, “EU4 Rule of Law: Citizen Engagement for Public Integrity (CEPI) in the Western Balkans and Turkey”